8 december 2013 door Jeroen Laemers
"Ook jonge kinderen hebben recht op privacy. Maar we lijken het geen enkel probleem te vinden als die op grove wijze wordt geschonden." Jeroen Laemers hekelt de Klasbord-app.
Mijn dochter van 4 gaat sinds enkele maanden naar school. Afgelopen week ontving ik een enthousiaste e-mail van de contactouder van haar klas. Via de Klasbord-app zouden voortaan onder schooltijd genomen foto's worden gedeeld, bijvoorbeeld om de ouders te laten zien "hoe onze kinderen vol spanning naar het Sinterklaas-journaal kijken, of buiten de ritseldans aan het doen zijn."
Ik was, om het voorzichtig uit te drukken, not amused. Sinds wanneer hebben kinderen geen recht op privacy? Onderdeel van opgroeien is juist dat kinderen ook buitenshuis langzaam aan een eigen leventje gaan opbouwen. Dat ouders niet overal meer bij hoeven te zijn en dat kinderen zelf leren beslissen welke ervaringen ze met hun ouders willen delen. Bovendien kan het toch niet de bedoeling zijn dat kinderen zich geremd gaan voelen omdat ze weten dat zowel hun eigen ouders als de ouders van klasgenootjes om de haverklap meekijken bij alles wat ze doen?
Maar dat soort overwegingen lijkt tegenwoordig achterhaald. Nu het technisch kan, willen ouders gewoon zo veel mogelijk meekijken.
Wat is Klasbord precies? En hoe werkt het? Klasbord valt het beste te vergelijken met een besloten Facebook-pagina waarvan de leerkracht de administrator is en bepaalt wie toegang krijgt en wie berichten mag plaatsen. Zowel op de homepage van Klasbord als op de 'over'-pagina staat dat Klasbord met name geschikt is voor het delen van foto's, berichten en oproepen.
Vooral bij het plaatsen en delen van foto's rijst echter de vraag of het wel legaal is. Mag een leerkracht zomaar een foto van jouw kind maken om die vervolgens te delen met de ouders van klasgenootjes?
Wanneer leerkrachten foto's van hun leerlingen via een app als Klasbord delen met verschillende ouders, is naast het portretrecht ook de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) van toepassing, zo bevestigt desgevraagd woordvoerder Lisette Rutgers van het College bescherming persoonsgegevens (CBP). Volgens deze wet mogen foto's ('persoonsgegevens') alleen elektronisch worden opgeslagen en gedeeld indien aan verschillende voorwaarden is voldaan.
Allereerst moet expliciete toestemming van alle betrokkenen zijn verkregen. Daarnaast moet een additionele, aanwijsbare noodzaak bestaan om deze gegevens te verzamelen, op te slaan en met derden te delen. In mijn geval was van toestemming of noodzaak geen enkele sprake.
Een bijkomend probleem is dat de scheidslijn tussen de activiteiten van een klas en de activiteiten van individuele leerlingen niet altijd voldoende scherp te trekken is. "Hoewel het niet vaak zal voorkomen, valt niet uit te sluiten dat zelfs bij een foto waarop een individuele leerling niet zichtbaar is, sprake is van een persoonsgegeven," aldus Lisette Rutgers.
Maar niet alleen foto’s leveren een privacyprobleem op. Ook berichten die een reeks klassikale activiteiten beschrijven, zijn - als die aan een specifieke leerling kunnen worden gekoppeld - mogelijkerwijs op te vatten als persoonsgegevens en mogen in dat geval niet zomaar worden verzameld en gedeeld.
Wat vinden de makers van Klasbord hiervan? Ik sprak met Joppe Fransen, een van de bedenkers van deze app. Op de vraag of Fransen zich bewust was van het feit dat via Klasbord persoonsgegevens worden verwerkt, en dat dit daarom in overeenstemming met de Wet bescherming persoonsgegevens moet gebeuren, antwoordde hij dat dit "uiteindelijk de verantwoordelijkheid van de leerkracht" is (en gezien de algemene voorwaarden van Klasbord is dat inderdaad zo).
In de gebruikershandleiding voor leerkrachten wordt echter met geen woord over de Wet bescherming persoonsgegevens en bijbehorende verplichtingen gerept. We kunnen er tamelijk zeker van zijn dat onwetende of naïeve leerkrachten die Klasbord gebruiken, op dit moment massaal de privacy van hun leerlingen aan het schenden zijn.
Fransen liet wel weten dat dit "uiteraard niet de bedoeling is," om vervolgens te verklaren dat hij niet precies op de hoogte was van "hoe het juridisch allemaal in elkaar steekt." Ook gaf hij aan, inmiddels lichtelijk geschrokken, dat "als dit allemaal klopt, we natuurlijk actie gaan ondernemen."
In hoeverre Klasbord in zijn huidige vorm valt te gebruiken in overeenstemming met de Wet bescherming persoonsgegevens, is allesbehalve duidelijk. Zodra een enkele ouder bezwaar maakt, zullen leerkrachten op hun tenen moeten lopen over het delen van informatie via de app.
Uiteindelijk illustreert deze episode treffend hoe lichtvaardig we tegenwoordig met onze eigen, maar ook met andermans privacy omgaan. Formeel gezien hebben ouders het recht om te beslissen of kinderen (tot 16 jaar oud) aanspraak kunnen maken op privacy. Veel ouders lijken er vanuit te gaan – maar al te vaak gefaciliteerd door welwillende scholen en leerkrachten – dat kinderen daarom ook geen legitieme behoefte aan privacy hebben.
Maar dat wil gelukkig nog niet zeggen dat alles kan of mag. En omdat niet alles mag, overschrijdt tenminste een deel van de gebruikers van Klasbord op dit moment duidelijke, wettelijke grenzen.
P.S. (d.d. 11 december 2013) - zie ook: Klasbord past voorwaarden aan.
